Gwara śląska, zwana również śląszczyzną, to dialekt używany głównie na terenie Górnego Śląska w Polsce. Jest to odmiana języka polskiego, która posiada wiele cech fonetycznych, gramatycznych i leksykalnych odróżniających ją od standardowego polskiego.
W gwarze śląskiej występują charakterystyczne cechy, takie jak np. zamiana spółgłoski „sz” na „s”, zamiana „rz” na „z”, zamiana „ć” na „c”, czy też dodawanie końcówki „-y” do rzeczowników w liczbie mnogiej. Ponadto, gwara śląska posiada swoje specyficzne słownictwo i zwroty, które różnią się od polskiego.
Słownik pojęć śląskich – lista najważniejszych wyrażeń gwarowych
Warto zaznaczyć, że gwarę śląską można spotkać w różnych odmianach, w zależności od regionu Górnego Śląska. Niektóre z tych odmian różnią się od siebie w zakresie wymowy, słownictwa i gramatyki.
- ajzynbaniok – kolejarz
- ajzynblat – brzeszczot
- antryj – przedpokój
- ajntopf – potrawa jednogarnkowa
- aszynbecher – popielniczka
- batki – kąpielowki
- bajzel – nieporządek
- bajtel – synek
- banhof – dworzec kolejowy
- beczeć – płakać
- byfyj – kredens
- biksa – puszka
- bonclok – duży garnek gliniany
- brecha – łom
- cera – córka
- chałpa – dom
- chuchro, chucherko – mały i chudy człowiek
- cigarety – papierosy
- cug – pociąg
- cycenhalter – biustonosz
- cześnie – czereśnie
- ćma – ciemno
- dekiel – przykrywka (garnek), zasuwa (hydrant na ulicy)
- doczkać – zaczekać
- dżwjyrze – drzwi
- fajrant – koniec pracy / dniówki
- fanzolić – gadać głupoty
- fara – probostwo
- farmazony – głupoty
- frela – dziewczyna
- fuzekle – skarpety
- galotki – spodeńki
- galoty – spodnie
- gańba – wstyd
- gatert – galareta mięsna
- gelynder – poręcz
- gruba – kopalnia
- halba – pół litra wódki
- haja – awantura
- hajer – górnik
- ja – tak
- kafyj – kawa
- kaj – gdzie
- kanciapa – pomieszczenie na narzędzia
- kiery – który
- kieryndy – którędy
- krepel – pączek
- lacie – papcie
- lotać – biegać
- lónty – odzież
- lufbiksa – wiatrówka
- luft – powietrze
- łobibok – człowiek, który nic nie robi
- łonaczyć – robić cos niedookreslonego
- mamlas – niezdara
- maras – brud
- miglanc – spryciarz
- nudle – makaron
- nudel kula – wałek do ciasta
- oblyc sie – ubrać się
- obrychtować – uporządkować
- obsztalować – zamówić
- opa – dziadek
- po ćmoku – po ciemku
- pukeltasza – tornister
- Rajch – Niemcy
- rzić – tyłek
- sagi – nagi
- smrek – świerk
- starziki – dziadkowie
- szczewiki – buty
- ściepać – zrzucić
- tyj – herbata
- umaraszony – wybrudzony
- wachować – pilnować, strzec
- wiela – ile
- wyciepać – wyrzucić
- zicherka – agrafka
- zwyrtać sie – obracać się
- zymft – musztarda
- żymła – bułka
